Praca kobiety w ciąży – prawa i obowiązki

Kobiety w ciąży są w sposób szczególny chronione przez Kodeks pracy. Pracodawca nie może zatrudnić pracownicy w ciąży do pracy w porze nocnej, godzinach nadliczbowych czy w systemie przerywanego czasu pracy. Bez zgody pracownicy nie może również delegować jej poza stałe miejsce pracy. Jakie prawa i obowiązki ma pracownica w ciąży?

Praca w ciąży

Kobieta, która zaszła w ciążę może nadal pozostawać aktywnym pracownikiem, z pewnymi jednak ograniczeniami. Często zdarza się tak, że ciąża uważana jest jako choroba, uniemożliwiająca kobiecie kontynuowanie wykonywania pracy.

Fakt zajścia w ciążę nie oznacza, że pracownica jest zobligowana do zaprzestania wykonywania pracy i skorzystania zwolnienia lekarskiego. Jest to sprawa bardzo indywidualna. Lekarz podejmuje decyzję o konieczności wystawienia zaświadczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby w ciąży, jeśli uzna, że zachodzi taka konieczność. To samopoczucie kobiety, jej stan zdrowotny i przebieg ciąży ma decydujący wpływ na to czy kobieta będzie wstanie wykonywać pracę podczas ciąży i jak długo lekarz jej na to pozwoli.

Kobieta w ciąży ma prawo do skorzystania maksymalnie z 270 dni zasiłku chorobowego w związku z orzeczoną niezdolnością do pracy. Zasiłek chorobowy kobiety w ciąży wypłacany jest w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Ograniczenia w zatrudnianiu ciężarnej

Kobieta, która zdecyduje się na wykonywanie pracy w trakcie ciąży, musi pamiętać, że pracodawca nie może zatrudniać kobiet w ciąży w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej. Ponadto pracodawca nie może, bez zgody kobiety ciężarnej, delegować jej poza stałe miejsce pracy lub zatrudniać w systemie przerywanego  czasu pracy.

Praca w porze nocnej

Pracodawca zatrudniający pracownicę w porze nocnej jest obowiązany na okres jej ciąży zmienić rozkład czasu pracy w sposób umożliwiający wykonywanie pracy poza porą nocną, a jeżeli jest to niemożliwe lub niecelowe, przenieść pracownicę do innej pracy, której wykonywanie nie wymaga pracy w porze nocnej. W razie braku takich możliwości pracodawca jest obowiązany zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.

Dodatek wyrównawczy

W sytuacji wystąpienia jakichkolwiek zmian warunków pracy, skrócenia czasu pracy lub przeniesienia do innej pracy, które powodują obniżenie wynagrodzenia pracownicy w ciąży –  przysługuje jej dodatek wyrównawczy.

Jeśli kobieta pracuje w równoważnym systemie, w którym wymiar czasu pracy zostaje przedłużony do 12 godzin na dobę, to ilość godzin do przepracowania w przypadku kobiety
w ciąży nie może przekroczyć 8 godzin. Za nieprzepracowany czas powyżej 8 godzin, kobiecie przysługuje wynagrodzenie jakie otrzymałaby gdyby w tym czasie pracowała.

Prace szczególnie uciążliwe

Warto pamiętać, ze kobiety w ciąży pracujące na stanowisku, na którym występuje przekroczenie określonych limitów narażenia na czynniki szkodliwe, są pod szczególną ochroną. Pracodawca jest zobowiązany dostosować warunki pracy takiej pracownicy lub ograniczyć czas wykonywania pracy tak, aby wyeliminować zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy.

Ponadto pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży przy pracy wymienionej w Rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet  Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią, jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy niezależnie od jej woli, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy.

W okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy pracownica zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia.

Praca przy monitorach ekranowych

Kobieta w ciąży może wykonywać prace, przy obsłudze których wykorzystywane są monitory ekranowe, natomiast praca ta nie może przekraczać 4 godzin przypadających na dobę pracowniczą. Uwaga! Przepis obowiązywał do 30.04.2017

Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet wyraźnie wskazują w załączniku do tego rozporządzenia, że obsługa monitorów ekranowych kobiet w ciąży nie może przekraczać 4 godzin. Zatem ilość godzin pracy kobiety ciężarnej powinna zostać obniżona do maksymalnie 4 godzin na dobę.

Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią wyraźnie wskazują w załączniku do tego rozporządzenia, że pracą związaną z nadmiernym wysiłkiem fizycznym dla kobiet w ciąży jest praca na stanowiskach z monitorami ekranowymi – w łącznym czasie przekraczającym 8 godzin na dobę, przy czym czas spędzony przy obsłudze monitora ekranowego nie może jednorazowo przekraczać 50 minut, po którym to czasie powinna nastąpić co najmniej 10 minutowa przerwa wliczana do czasu pracy.

W celu zrozumienia definicji monitora ekranowego należy posiłkować się treścią rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Zgodnie bowiem z § 2 ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o monitorze ekranowym – należy przez to rozumieć urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu.

Podstawa prawna:

• Art. 148, art. 178. § 1, Art. 1781, art. 179 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2014.1502 j.t. )
• Art. 8 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2014.159 j.t.)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 z późn. zm.) Uwaga! Przepis nieaktualny!
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U.2017.796 z dnia 2017.04.19)
• Rozporządzenie z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973)