Okres ważności skierowania na badania profilaktyczne pracowników

Pracodawca zatrudniający nowego pracownika lub też kierujący zatrudnionego już pracownika na kontrolne lub okresowe badania lekarskie, jest zobowiązany do wydania pracownikowi skierowania na badania lekarskie. Skierowanie to wydawane jest w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach. Wynika to ze wzoru skierowania na badania lekarskie, który został określony w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy.

Żaden przepis Kodeksu pracy, wspomnianego rozporządzenia czy też innego aktu prawnego nie reguluje natomiast kwestii związanych z terminem wręczenia pracownikowi skierowania do wykonania badań lekarskich, nie precyzuje też jak długo takie skierowanie jest ważne. Warto zauważyć, że ograniczenie ważności skierowania wydanego przez lekarza dotyczy np. skierowania na leczenie uzdrowiskowe, które jest ważne 18 miesięcy, licząc od dnia jego wystawienia; skierowania na fizjoterapię ambulatoryjną, które traci ważność, jeżeli nie zostanie zarejestrowane w zakładzie rehabilitacji w terminie 30 dni od daty wystawienia i skierowania do szpitala psychiatrycznego, które wygasa po upływie 14 dni. W przypadku badań profilaktycznych pracowników, ważność skierowania na badania lekarskie nie została wskazana, brak jest zatem jakichkolwiek podstaw prawnych by ograniczać ważność skierowania lekarskiego do okresu 1 miesiąca.

W praktyce funkcjonuje przekonanie, że wydane pracownikowi skierowanie na badania lekarskie jest ważne tylko i wyłącznie 30 dni, licząc od daty wskazanej w skierowaniu, a po tym czasie konieczne jest wydanie nowego skierowania. Taki pogląd nie wynika z żadnego przepisu prawnego, jednak zachowanie 30 dniowego terminu ważności tego dokumentu wydaje się uzasadnione z praktycznego punktu widzenia.

Skierowanie na badania lekarskie zawiera przede wszystkim opis warunków pracy oraz informację na temat ewentualnych czynników szkodliwych, niebezpiecznych lub uciążliwych występujących na danym stanowisku, na którym pracownik ma zostać zatrudniony lub już jest zatrudniony. O ile liczba i charakterystyka czynników na stanowisku pracy w większości przypadków pozostaje niezmienna to już stan zdrowia kandydata do pracy czy też pracownika może ulec zmianie. W związku z czym, przyjmuje się, że ważność skierowania wynosząca 30 dni jest takim umownym, bezpiecznym okresem, w trakcie którego pracownik ma możliwość zrobienia badań lekarskich, a jego stan zdrowia nie powinien ulec drastycznej zmianie. Należy zauważyć, że wiele placówek medycznych uznaje ważność skierowania do wykonania profilaktycznych badań lekarskich przez 30 dni. Wynika to z faktu, że po zbyt długim czasie od daty jego wystawienia, lekarz może podjąć decyzję o konieczności zaktualizowania informacji zawartych w tym dokumencie celem zweryfikowania pierwotnej przyczyny kierowania.

Posiadanie aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego zdolność do wykonywania pracy jest w przypadku pracowników kwestią priorytetową i konieczne jest uzyskanie odpowiedniego orzeczenia lekarskiego w odpowiednim czasie, z właściwą datą. Pracownik musi mieć realną możliwość wykonania odpowiednich badań lekarskich. Badania wstępne, okresowe i kontrolne pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne są wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez podmiot obowiązany do ich zapewnienia, czyli pracodawcę z podstawową jednostką służby medycyny pracy. Mimo tego obowiązku i zawarcia odpowiedniej umowy z placówką medyczną, termin wizyty u lekarza medycyny pracy może być odległy. Dlatego przyjmuje się, że okres 30 dniowy pozwala pracownikowi na terminowe wykonanie badań lekarskich. Należy pamiętać, że pracodawca nie jest związany żadnym terminem, i to on decyduje (w praktyce osoby zatrudnione w dziale kadr) w którym momencie zostanie przekazane skierowanie na badania lekarskie (dwa egzemplarze skierowania) przed rozpoczęciem pracy przez kandydata do pracy, bądź pracownika, którego okresowe badanie lekarskie traci ważność lub nastąpiła zmiana stanowiska i konieczne jest wykonanie wstępnych badań lekarskich albo konieczne jest wykonanie kontrolnych badań lekarskich po okresie niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni. Warto jednak zachować odpowiedni dystans czasowy, aby pracownik miał realną szansę na wykonanie potrzebnych badań i odbycie wizyty u lekarza medycyny pracy.

Problemem pojawiającym się w praktyce jest konieczność wykonania badań kontrolnych w sytuacji, w której pracownik jest niezdolny do pracy na podstawie wydanego orzeczenia lekarskiego do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia pracy. Wydanie pracownikowi skierowania do wykonania kontrolnych badań lekarskich w trakcie trwającej niezdolności do pracy jest jak najbardziej właściwe, zwłaszcza że pracownik musi przygotować się do wykonania kontrolnych badań lekarskich (przez chociażby umówienie wizyty w odpowiedniej jednostce służby medycznej) przed powrotem do pracy. Wykonanie badań kontrolnych w tym przypadku powinno odbyć się nie wcześniej niż pierwszego dnia po zakończeniu zwolnienia lekarskiego, ponieważ wcześniejsze uzyskanie odpowiedniego orzeczenia może być utrudnione przez fakt trwającej niezdolności do pracy.