Zmiana czasu z zimowego na letni a czas pracy pracownika

Wprowadzenie czasu letniego środkowoeuropejskiego polega na zmianie wskazań zegarów z godziny 2 minut 00 czasu środkowoeuropejskiego na godzinę 3 minut 00. Będzie ona godziną początkową czasu letniego środkowoeuropejskiego. Zmiana czasu z zimowego na letni może powodować utrudnienia w wyliczeniu czasu pracy pracownika.

Zmiana czasu z zimowego na letni

Pracownik, który wykonuje pracę w nocy, w trakcie której następuje zmiana czasu z zimowego na letni, nie wypracowuje przewidzianego wymiaru czasu pracy. W związku ze zmianą, czas jego pracy skraca się o jedną godzinę.

Dzieję się to bez winy pracownika, który jest gotowy świadczyć pracę w tym dniu. Jednak ze względu na zmianę czasu nie ma możliwości wypracowania dobowego wymiaru czasu pracy. Za niewypracowaną godzinę, pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia przestojowego.

Zgodnie z art. 81 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Tylko w sytuacji, gdy składnik ten nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania, przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości 60% wynagrodzenia. Jeśli pracownik nie wykonywał pracy, był gotowy do jej świadczenia ale doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy.

Podsumowując, pracownik nie przepracował pełnego wymiaru czasu pracy, w związku ze zmianą czasu zimowego na letni. Zachowuje przy tym prawo do pełnego miesięcznego wynagrodzenia.

Zmiana czasu z letniego na zimowy

Zmiana czasu letniego na zimowy powoduje pojawienie się cyklicznie powtarzających się wątpliwości. W jaki sposób rozliczać czas pracownika mającego nocną zmianę na przełomie 27/28 października 2018 r.? Czy w związku z powstaniem dodatkowej godziny do przepracowania, powstaje automatycznie praca w godzinach nadliczbowych? Jak rekompensować wystąpienie godziny nadliczbowej? Jak postąpić w odmiennej sytuacji – zmiana czasu zimowego na letni?

Zmiany czasu letniego i zimowego w Polsce są uregulowane przepisami. Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 5 stycznia 2012 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2012–2016. Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2017-2021.

Zgodnie z rozporządzeniem, w 2018 roku, zmiana czasu z letniego na zimowy następuje w niedzielę 28 października. Zmiana czasu, polegająca na przesunięciu wskazówek zegarów z godziny 3:00 na godzinę 2:00, powoduje powstanie dodatkowej godziny do przepracowania.

Praca w nocy

Zmiana czasu i ewentualne wątpliwości w kwestii rozliczenia czasu pracy mogą dotyczyć pracowników, którzy wykonują pracę w porze nocnej. To właśnie w porze nocnej następuje przesunięcie wskazówek zegara.

Zgodnie z art. 151⁷ Kodeksu pracy, pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami: 21:00 a 7:00. Wyznaczone godziny określające porę nocną powinny zostać wskazane w obowiązującym w zakładzie pracy regulaminie pracy. Jeśli pracodawca zatrudnia mniej niż 50 pracowników i nie ma obowiązku tworzenia regulaminu – w informacji o warunkach zatrudnienia.

Pracowników, pracujących w nocy w okresie zmiany czasu, można podzielić na dwie grupy.

Pierwsza grupa to pracownicy, których praca w nocy 28 października jest pracą planową, zgodną z harmonogramem.

Drugą grupą pracowników stanowią Ci, którzy z różnych powodów zostaną wezwani do wykonywania pracy w nocy.

Niezależnie od przyczyny wykonywania pracy w nocy 28 października, pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia za pracę wykonaną.

Wynagrodzenie za pracę wykonaną

Zgodnie z art. 80 Kodeksu pracy, wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Jeśli pracownicy w związku ze zmianą czasu z letniego na zimowy wykonują pracę o godzinę dłużej, to dodatkową pracę należy im zrekompensować.

Pracownik, zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy może świadczyć pracę do 12 godzin. Natomiast przy pracach polegających na dozorze urządzeń – do 16 godzin. W przypadku pilnowania mienia lub przy ochronie osób, praca może trwać nawet do 24 godzin w trakcie doby pracowniczej.

Pracownik, w związku ze zmianą czasu, wykonuje ją o godzinę dłużej. Dotyczy to przypadków, gdy w dobie pracowniczej, w tym w trakcie nocy, ma wykonywać pracę przez 12 godzin, 16 godzin lub 24 godziny. Czyli w rzeczywistości świadczy pracę w godzinach nadliczbowych.

Za 13, 17 i 25 godzin pracy, pracodawca musi zapłacić pracownikowi „normalne” wynagrodzenie. Ponadto za każdą godzinę nadliczbową, pracodawca powinien wypłacić pracownikowi dodatek lub udzielić czasu wolnego.

Uwaga – zmiana czasu z zimowego na letni a godziny nadliczbowe

Praca wykonywana ponad liczbę godzin przewidzianą w harmonogramie czasu pracy, powoduje przekroczenie tzw. średnio tygodniowej normy czasu pracy. Tworzy to konieczność wypłaty 100% dodatku do wynagrodzenia. Chyba, że pracownikowi otrzyma czas wolny w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych.

Należy pamiętać, że ustalenia, czy nastąpiło przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy, można dokonać po zakończeniu okresu rozliczeniowego.

Przepisy prawa pracy nie opisują wprost przedstawionej sytuacji. Rozważania na temat tego w jaki sposób rozliczyć czas pracy pracownika pracującego w nocnej zmianie 28 października 2018, opierają się na ogólnych zasadach i konkretnych przepisach Kodeksu pracy. Zgodnie z nimi wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje czas wolny lub stosowny dodatek do wynagrodzenia.

Ponadto, za wszystkie godziny wykonywane w porze nocnej, pracownik powinien otrzymać dodatek nocny. Przysługuje on w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Przykład:

W zakładzie pracy, pora nocna została wyznaczona w godzinach od 21:00 do 5:00. Pracownik ma zaplanowane wykonywanie pracy w nocy z 27 na 28 października 2018r.  Jest to dla niego „normalny” dzień, a właściwie noc pracy. W związku z tym, że pora nocna zakończyła się wraz z wybiciem godziny 5:00, a nastąpiło wypracowanie godziny nadliczbowej w związku ze zmianą czasu z letniego na zimowy. Za ostatnią godzinę pracy, pracownikowi przysługuje 50% dodatek z tytułu przekroczenia dobowej 8-godzinnej normy czasu pracy. Ponadto pracownikowi przysługuje 20% dodatek za pracę wykonywaną w porze nocnej, ale już tylko za 8, a nie 9 wypracowanych godzin.

Praca w dniu wolnym od pracy a zmiana czasu z zimowego na letni

Może zdarzyć się tak, pracownik zostanie wezwany do wykonywania pracy poza podstawowym czasem pracy. Ma to związek ze szczególnymi potrzebami pracodawcy. Praca w nadgodzinach dopuszczalna jest również w sytuacji, gdy zachodzi konieczność prowadzenia akcji ratunkowej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Zgodnie z art. 151 ³ Kodeksu pracy, pracownikowi, który wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy, który powinien być udzielony do końca okresu rozliczeniowego, w terminie uzgodnionym z pracownikiem.

Jeśli udzielenie czasu wolnego za przepracowane nadgodziny następuje na wniosek pracownika, to oddanie czasu wolnego następuje w proporcji 1:1. Jeśli to pracodawca udziela czasu wolnego, bez wniosku pracownika, to czas ten musi być udzielony najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego. Powinien być w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych.

Pracodawca w tym przypadku bezwzględne udziela pracownikowi dnia wolnego.

Jeśli pracodawca nie będzie miał realnej możliwości oddania pracownikowi dnia wolnego, powoduje to przekroczenie średnio tygodniowej normy czasu pracy. Konieczną staje się wypłata takiemu pracownikowi, poza normalnym wynagrodzeniem za pracę również 100% dodatku. Pracodawca, nie udzielająć pracownikowi dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, naraża się na karę grzywny. Zwłaszcza w przypadku kontroli Państwowej Inspekcji Pracy. Takie działanie pracodawcy jest działaniem przeciwko prawo pracownika.

Kto nie może pracować w godzinach nadliczbowych

Czas pracy osób pracujących w nocy, nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeśli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym. Jeśli pracodawca zatrudnia takich pracowników, musi pamiętać o bezwzględnym zakazie wykonywania przez nich pracy w godzinach nadliczbowych. Nie może planować takim pracownikom pracy w terminie zmiany czasu z letniego na zimowy.

Pracownikiem pracującym w nocy jest pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej. Lub którego co najmniej ¼ czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.

Podobnie będzie w sytuacji pracownika – rodzica, który sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem do lat 4. Bez zgody pracownika – pracodawcy nie wolno zatrudniać pracownika w godzinach nadliczbowych. Pracownic w ciąży w ogóle nie można zatrudniać w wymiarze przekraczającym 8 godzin na dobę.

Nie można zapomnieć o młodocianych, których obowiązuje bezwzględny zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej.

Pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne, musi pamiętać, że nie wolno zatrudniać ich w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych. Ponadto czas pracy osoby niepełnosprawnej o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności wynosi 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Chyba, że taki pracownik otrzyma zaświadczenie od lekarza o możliwość wykonywania pracy w wymiarze 8 godzin na dobę.

Pracownicy mogą wykonywać prace w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych tylko i wyłącznie w dwóch przypadkach:

– pracownik niepełnosprawny jest zatrudniony przy pilnowaniu,

– na wniosek osoby zatrudnionej. Gdy lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracownika lub lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Podstawa prawna:

– Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2014.1502 j.t.)

– Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.2011.127.721 j.t.)

– Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2017-2021  (Dz.U.2016.1833 z dnia 2016.11.14)

– Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów  z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2012-2016 (Dz. U. 2012.33) WYGASŁO