Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu na żądanie?

Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu na żądanie? Pracownik w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy ma prawo do skorzystania z urlopu na żądanie w wymiarze 4 dni w każdym roku kalendarzowym.

Urlop na żądanie

Prawo do urlopu wypoczynkowego jest niezbywalnym prawem każdego pracownika (pracownika w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy). Urlop wypoczynkowy służy regeneracji sił i jest nieodłącznym elementem wykonywanej pracy. Pracownik ma również prawo do skorzystania z tzw. urlopu na żądanie. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownik może skorzystać z nie więcej niż czterej dni urlopu wypoczynkowego w trybie „na żądanie” w każdym odrębnym roku kalendarzowym.

Urlop na żądanie nie jest rodzajem dodatkowego urlopu. Cztery dni urlopu z puli przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego w danych roku kalendarzowym – mogą być wykorzystane „na żądanie”.

Łączny wymiar urlopu wykorzystywanego przez pracownika w trybie na żądanie, nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni, niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy, następujących po sobie.

Uprawnienie a nie obowiązek

Urlop na żądanie jest uprawnieniem pracownika, nie jego obowiązkiem, dlatego też pracownik może zrezygnować z korzystania z tego urlopu. Wtedy wykorzystuje w całości przysługujący mu w danym roku kalendarzowym „zwykły” urlop wypoczynkowy.

Z urlopu na żądanie mogą skorzystać tez pracownicy, którzy podjęli pracę po raz pierwszy w swoim życiu zawodowym. Po uzyskaniu prawa do pierwszego urlopu mogą w jego ramach skorzystać z 4 dni urlopu na żądanie przysługujących na dany rok kalendarzowy.

Termin wykorzystania urlopu na żądanie

Najczęściej jest to urlop niezaplanowany, którego potrzeba wykorzystania wynika z wystąpienia nagłej sytuacji zmuszającej pracownika do skorzystania z urlopu wypoczynkowego. Pracownik może zgłosić żądanie udzielenia urlopu wypoczynkowego najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Ponadto pracownik powinien zgłosić chęć skorzystania z  urlopu na żądanie przed przewidywaną porą rozpoczęcia pracy według obowiązującego go rozkładu czasu pracy.

O terminie urlopu na żądanie decyduje pracownik, dni tego urlopu nie są obejmowane planem urlopów. Jeśli pracownik skutecznie poinformuje pracodawcę o zamiarze skorzystania z urlopu na żądanie, pracodawca powinien udzielić pracownikowi tego urlopu.

Odmowa udzielenia urlopu na żądanie

Istnieją różne poglądy na temat tego czy pracodawca może odmówić pracownikowi udzielenia urlopu na żądanie. Część ekspertów uważa, że jeśli pracownik zgłosi chęć skorzystania z urlopu na żądanie później niż przed przewidywaną porą rozpoczęcia pracy, pracodawca w tej sytuacji nie ma obowiązku udzielenia pracownikowi tego urlopu. Natomiast większość ekspertów przychyla się do stwierdzenia, że odmowa zgody na urlop na żądanie może nastąpić tylko w wyjątkowych sytuacjach.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28.10.2009 r. orzekł, że obowiązek udzielenia urlopu na żądanie nie jest bezwzględny, a pracodawca może odmówić pracownikowi udzielenia urlopu na żądanie w sytuacji, gdy wystąpią szczególne okoliczności, które powodują, że obecność pracownika jest niezbędna w pracy.

Konieczna zgoda pracodawcy?

Ponadto należy pamiętać, że mimo uprawnienia pracownika do skorzystania z urlopu wypoczynkowego, w tym urlopu na żądanie, to pracodawca udziela tych urlopów. Pracownik powinien uzyskać zgodę na rozpoczęcie urlopu, w tym urlopu na żądanie. Często pracownicy jedynie informują pracodawcę o rozpoczęciu korzystania z urlopu na żądanie, zapominając, że powinni uzyskać zgodę na skorzystanie z tego urlopu.

Zgodnie bowiem z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 16.09.2008 r. rozpoczęcie urlopu na żądanie przed udzieleniem go przez pracodawcę może być uznane za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, będącą ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych.

Nie ulega wątpliwości, że obowiązkiem pracodawcy jest udzielanie pracownikowi urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym, w którym nabył do niego prawo. Nie ulega wątpliwości, że pracownik musi mieć możliwość skorzystania z uprawnienia pracowniczego, jakim jest urlop wypoczynkowy.

Należy jednak pamiętać, że to pracodawca jest organizatorem pracy w zakładzie pracy, a jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest podporządkowanie i wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy.

Podstawa prawna:

• Art. 52 § 1 pkt 1, 1672, 1673 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
• wyrok Sadu Najwyższego z dnia 15 listopada 2006 r. (I PK 128/06, OSNP 2007, nr 23-24, poz. 346
• wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2009 r. (II PK 123/09)
• wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2008 r. (II PK 26/08)