Posiłek profilaktyczny a posiłek regeneracyjny – jaka jest różnica?

Czy różni się posiłek profilaktyczny od posiłku regeneracyjnego?

Pracownikowi, który pracuje w określonych warunkach przysługuje posiłek profilaktyczny. Pojęcie to wynika z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów.

Zgodnie z brzmieniem przepisów rozporządzenia:

§ 1. Pracodawca zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie:
1)posiłki wydawane ze względów profilaktycznych, zwane dalej „posiłkami”, w formie jednego dania gorącego, z zastrzeżeniem § 2 ust. 2,
2)napoje, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy.
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów

Pojęcie posiłku regeneracyjnego nie wynika z przytoczonego aktu prawnego.

W 1986 r. została uchylona uchwała nr 134 Rady Ministrów z dnia 8 października 1984 r. w sprawie zasad wydawania posiłków profilaktycznych i regeneracyjnych wzmacniających pracownikom zatrudnionym w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub szczególnie uciążliwych (Monitor Polski Nr 25, poz. 168).

Zwyczajowo, posiłki przysługujące pracownikom określamy jako regeneracyjne, choć choć zgodnie z przepisami bliższe jest nazywanie ich posiłkami profilaktycznymi.

Posiłek profilaktyczny – skąd takie określenie tych posiłków?

Przepisy wspomnianego rozporządzenia wyraźnie wskazują jaką wartość energetyczną powinny wykazywać posiłki zapewniane pracownikom. Powinny zawierać około 50-55% węglowodanów, 30-35% tłuszczów, 15% białek oraz posiadać wartość kaloryczną około 1000 kcal, po to aby w odpowiedni sposób uzupełnić wydatek energetyczny w związku z wykonywaną pracą.

Wydatek energetyczny – co to takiego?

Pracownikowi przysługuje posiłek profilaktyczny gdy wykonuje prace:

związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal (8375 kJ) u mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet,
związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10oC lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wynosi powyżej 25oC,
w okresie zimowym, który zgodnie z przepisami rozpoczyna się 1 listopada i kończy 31 marca, ale samo rozpoczęcie okresu zimowego nie przesądza o uprawnieniu do posiłku, pracownik musi jednocześnie wykonywać prace związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym.

Posiłek profilaktyczny przysługuje również przy wykonywaniu prac:

po ziemią,
przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.

Wydatek energetyczny – jak ustalić?

Od osoby, który nie jest odpowiedzialna za znajomość przepisów dotyczących bezpieczeństw i higieny pracy trudno jest wymagać aby określiła zasady mierzenia wydatku energetycznego pracowników. Pracodawca wprawdzie jest odpowiedzialny za udowodnienie, że pracownikowi faktycznie należy się posiłek profilaktyczny, jednak pracodawca nie musi być specjalistą w tej dziedzinie. Pracodawca może zlecić wykonanie takich pomiarów i określenie ich w ocenie ryzyka zawodowego dla stanowisk osób zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych.

Co ze zleceniobiorcami?

Posiłki profilaktyczne przysługują pracownikom zatrudnionym w ramach zatrudnienia pracowniczego, tj, na mocy przepisów Kodeksu pracy; najczęściej na umowę o pracę.

W przypadku podjęcia współpracy ze zleceniobiorcami, warto od razu uregulować kwestie związane z prawem do posiłków profilaktycznych w zawartej ze zleceniobiorcą umowie.

Obowiązek zapewnienia posiłków profilaktycznych i napojów dotyczy bezwzględnie pracowników, jednak zgodnie z art. 304 § 1 Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy także:

osobom fizycznym wykonującym pracę na podstawie innej niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, jak również
osobom prowadzącym działalność gospodarczą na własny rachunek w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Ponadto, zgodnie z art. 304 § 3 Kodeksu pracy, obowiązki określone w art. 207 § 2 Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne:

na innej podstawie niż stosunek pracy,
prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.

W związku z powyższym jeżeli rodzaj wykonywanej pracy powoduje, że osoba zatrudniona wykonuje prace uciążliwe, do tego mający wpływ na znaczny wydatek energetyczny, to wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bhp.

Pracodawca w tym przypadku, lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. To samo może dotyczyć zapewnienia takiej osobie środków ochrony indywidualnej, a także właśnie posiłków profilaktycznych i napojów.

Książka „Prawo pracy. First minute. 2022”

To jedyna taka pozycja na fachowym rynku wydawniczym. Formuła książki oparta jest na schemacie: problem – pytanie – odpowiedź. Z treści książki znajdziesz odpowiedzi z życia wzięte, w tematyce: